اپوکسی Epoxy در تماس با مواد غذایی
آیا می توان از اپوکسی ها در تماس با مواد غذایی استفاده کرد؟
احتمالا شما انواعی از میزهای شام اینستاگرامی بسیار زیبا و یا درب های قابلمه یا حتی انواعی از وسایل آشپزخانه با پوشش های رنگی و یا بسیار جذاب را مشاهده کردید. رازی که در این ترکیب رنگی نهفته است مربوط به اپوکسی ها می شود که نوعی رزین ترکیبی بوده و در اغلب موارد به عنوان یک چسب و یا ماده پوشش دهنده به کار برده می شوند .علاوه بر آن این ماده از مصارف بسیار زیادی برخوردار است و خاص ویژه‌ای دارد و همچنین ویژگی های زیبایی محور آن نیز غیرقابل پرسش است. اگرچه ساختار شیمیایی سیستم های اپوکسی باعث شده است تا عده زیادی در خصوص میزان امنیت آن نگرانی داشته باشند به خصوص زمانی که این مواد در معرض غذاها قرار می گیرد. آیا ممکن است که این مواد با وجود رنگ‌های بسیار زیبا و ظاهری فریبنده در باطن خطرناک باشند؟ با مطالعه این مقاله میتوانید به سوالات عنوان شده پاسخ گویید.
رزین های اپوکسی به چه موادی گفته می شود؟
از نظر شیمیایی اپوکسی به دسته ای از ترکیبات ارگانیک گفته می شود و در واقع یک ساختار مولکولی هستند که در آن واحدهای تکراری و یا الیگومر ها وجود دارد. مواد نام برده شده از زنجیره های کربنی تشکیل شده اند که به سایر عناصر همانند هیدروژن، اکسیژن و نیتروژن با استفاده از پیوند های کووالانسی متصل شده اند و در نهایت در کنار یکدیگر قرار گرفتند. اپوکسی نام خود را از واژه اپوکسید می‌گیرد که به معنای واکنش پذیری بسیار بالای این مواد با سایر ترکیبات شیمیایی می باشد. اپوکسی های خالص حالتی مایع دارند که در واقع سمی ترین حالت ممکن برای انسان می باشد. در حقیقت قرارگیری پوست انسان در معرض این مواد می‌تواند باعث بروز حساسیت های پوستی و یا حتی سوزش شیمیایی شود و همچنین دود های منتشر شده از این ماده ممکن است حساسیت های ریوی، گلو و بینی را به وجود آورند. اپوکسی به عنوان اولین و تنها ماده ای در سیستم های اپوکسی شناخته میشود که برای اهداف تولیدی به کار برده می شود. به منظور سم زدایی و شکل‌دهی به این ترکیبات، ماده موجود باید با سایر افزودنی های شیمیایی ترکیب شود همانند سخت کننده ها و به این فرایند فرآوری گفته میشود. با توجه به اپوکسی انتخاب شده و ترکیب عامل فرآوری نتیجه به دست آمده از انواع چسب های مایع تا انواعی از مواد پوشش دهنده بسیار سخت و مقاوم در برابر فشارهای مکانیکی، دماهای بالا، تابش و یا مواد شیمیایی به وجود آید. میتوانید تصور کنید که مصارف رزینهای اپوکسی متنوع بسیار فراوان می باشد و به عنوان مثال میتوان به این موارد اشاره کرد:
- عایق سازی (برد مدار، دیود و ترانزیستور ها)
- تعمیرات (سوراخ ها، ترک ها و آسیب دیدگی های ناشی از ضربه)
- اتصال با چسب (چوب ،فلزات و سنگ)
- ایجاد پوشش و درزگیری (زمین، بتن و لوله ها)
- قالب گیری (بخش های هواپیما، اسکی و بردهای اسکیت)
- دکوراسیون (جواهرات، قطعات هنری و دکوراسیون داخلی)
استفاده از محصولات رزینی در تماس با مواد غذایی
رزین ها به عنوان مواد بسیار کاربردی در دنیای امروز شناخته میشوند و مصارف بسیار زیادی در خانه ها و زندگی انسانها دارد. تعداد ی از پرکاربردترین محصولات ساخته شده از رزین عبارتند از: کابینت آشپزخانه، میز های شام، انواعی از لیوان ها و فنجانها، بردهای مخصوص برش مواد غذایی، کاسه های میوه، بشقاب های غذاخوری و سایر موارد. چه چیزی در بین تمامی محصولات یاد شده یکسان می باشد؟ همه آنها در تماس مستقیم با مواد غذایی قرار دارند. در همین حال ممکن است انواعی از مواد خطرناک و مضر از اپوکسی ها وارد محتوای غذایی شوند و این در حالی است که این مواد به درستی فرآوری نشده باشد. اگرچه اپوکسی های فرآوری شده به عنوان رزین های متناسب برای مواد غذایی به شمار می آیند و بیشتر تولید کننده ها ادعا می کنند که محصولات تولیدی آنها به صورت کامل درجه غذایی دارد اما مشتری ها در هر صورت وظیفه دارند تا سیستم مطلوب و مناسبی را انتخاب کنند، انواعی از محتوای موجود چک نمایند و تمامی دستورات نوشته شده بروی بسته بندی را رعایت کنند.
کدام یک از ترکیبات تشکیل دهنده رزین ها می توانند خطرناک باشند؟
- بیسفنول آ: این ماده (بیسفنول آ) یکی از ترکیبات اصلی در بیشتر رزین های اپوکسی به شمار می آید و علاوه بر آن می توان آن را در تعدادی از مواد غذایی و یا حتی بطری های آب پلاستیکی یافت. اگرچه گفتگوهای جنجالی متفاوتی در خصوص این ماده در رسانه‌ها وجود داشته است اما سازمان غذا و داروی آمریکا، سازمان سلامت کانادا و مقامات امنیتی اروپا و سایر سازمان‌های موجود اعلام کرده‌اند که در صورتی که میزان بیسفنول آ موجود در مواد در حد متناسب و متعادل باشد خطری برای مصرف کننده نخواهد داشت. هنوز تحقیقاتی در خصوص ماده نام برده شده در حال انجام است و در صورتی که می خواهید هر گونه خطر ناشی از این ماده را از بین ببرید بهتر است که به دنبال برچسب عاری از بیسفنول آ بگردید و علاوه بر آن بهتر است که به نوع پلاستیک کاربردی توجه کنید زیرا پلاستیکهای که دارای شماره ۵,۴ و یا ۲ می باشند عاری از این ماده هستند.
- اسید کربولیک: این ماده به عنوان یکی از اجزای اصلی و قابل اهمیت در تولید رزین ها به شمار می آید و همچننی میتوان اشاره کرد که این اسید اشتعال پذیر و ساینده در حوزه کشاورزی نیز به عنوان حشره کش و ضد عفونی کننده در دوز پایین به کار برده می شود. تماس دست و یا بلع این ماده ممکن است موجب مسمومیت عصبی و یا سلولی و یا در نهایت سوختگی شیمیایی شود.
- اپی کلروهیدرین (Epichlorohydrin): این ماده می‌تواند به عنوان یکی از عوامل مشارکت‌کننده در ابتلا به سرطان، آسیب های کلیوی و اعصاب مدنظر قرار گیرد و سایر علائم ناشی از آن عبارتند از حساسیت، اگزما، حساسیت غشای مخاطی، فلج مسیر تنفسی و دیوانگی. اگرچه بروز هریک از موارد یاد شده در انسان وابسته به قرار گیری طولانی مدت فرد مورد نظر در معرض دوز بالایی از این ماده می‌باشد.
اگرچه ممکن است تمامی مواد تشکیل دهنده عنوان شده کمی ترسناک و خطرناک به نظر آیند اما امروزه محققان تلاش می‌کنند تا مواد ارگانیک را جایگزین آنها نمایند.
اپوکسی های تایید شده توسط سازمان غذا و دارو
به منظور تایید رزینهای اپوکسی توسط سازمان غذا و داروی آمریکا، مواد نام برده شده باید دارای شرایط و نیازمندی هایی باشند که شامل این موارد میشوند:
· این پلاستیک نباید هیچ گونه بو و یا مزه ای را به ماده غذایی منتقل نمایند.
· هیچ نوع از ذرات غیر شبکه ای نمی‌توانند وارد مواد غذایی شوند و یا این مقدار باید بسیار پایین باشد.
· ترکیبات غذا نباید در تماس با محصولات رزینی تغییر نماید.
· مصرف مواد غذایی نام برده شده نباید هیچگونه بیماری را در انسان ایجاد نماید.
اجتناب از آلایندگی بیسفنول آ که در اپوکسی ها موجود می باشد
اگرچه سازمان غذا و دارو این ماده را کاملا ایمن اعلام کرده است اما همچنان باور داریم که نگرانی‌ها موجود در خصوص بروز بیماری های مختلف با استفاده از مصرف این ماده همچنان درست بوده و بهتر است که به آنها توجه شود. متاسفانه نمی توانیم به طور کلی از مصرف اپوکسی ها خودداری کنیم اما بهتر است که مطمئن شویم که اپوکسی مصرفی ما توسط سازمان غذا و دارو تایید شده است و امکان قرارگیری آن در تماس با مواد غذایی وجود دارد. در این بخش به روشهای اشاره می‌کنیم که شما با توجه به آنها میتوانید احتمال آلایندگی ناشی از بیسفنول آ را به مقدار کمینه کاهش دهید.
- میزان تماس اپوکسی ها با مواد غذایی را کاهش دهید: بیسفنول آ می تواند وارد مواد غذایی و یا انواع نوشیدنی ها شود و نتایج تاریخی به خوبی ثابت کردند که این موضوع همچنان اتفاق خواهد افتاد و این درحالی است که میتوان محصولات را به گونه‌ای طراحی کرد که میزان سطح تماس آنها با مواد غذایی بسیار کم باشد و یا کاملاً از بین برود.
- از به کارگیری اپوکسی ها برای ذخیره طولانی مدت بپرهیزید: قرار گیری کوتاه مدت و موقت اپوکسی ها در معرض مواد غذایی ممکن است باعث انتقال مقدار بسیار کمی از مواد تشکیل دهنده خطرناک در آن شود بنابراین بهتر است که از ذخیره طولانی مدت غذا در ظروف دارای پوشش اپوکسی بپرهیزید. در واقع با این کار شما احتمال انتقال بیسفنول آ به ماده غذایی را بسیار کاهش خواهید داد.
- ترکیبات تشکیل دهنده اپوکسی را کاملاً با یکدیگر مخلوط کنید و سعی کنید تا نسبت یک به یک را در آنها رعایت کنید: هنگام استفاده از اپوکسی ها مهمترین نکته‌ای که باید به آن توجه کنید همین موضوع می باشد و بهتر است مطمئن شوید که از بیشترین مقدار ماده خام در طی روند بسپارش استفاده می کنید. در این صورت تمامی مواد تشکیل دهنده خطرناک در رزین و یا در ماده سخت کننده به عنوان یکی از بخشهای رزینهای اپوکسی جامد تبدیل خواهد شد و همین باعث می شود تا امکان انتشار و یا انتقال آنها به ماده غذایی به حداقل کاهش پیدا کند.
مترجم: ف. آل احمد