پارچه های آکریلیک به چه موادی گفته می شود؟ (بخش اول)
پارچه های الیاف اکریلیک از دسته‌ای از پلیمرهای ترکیبی ساخته شده اند که آکریلونیتریل نامیده می شوند این دسته از الیاف معمولاً ابا ایجاد واکنشی بین نوع خاصی از نفت و یا مواد شیمیایی ساخته شده اند. از نفت خام به همراه تنوع بسیار زیادی از مونومرها این الیاف ساخته میشوند و این بدین معنی است که پارچه های آکریلیک نوعی الیاف مبتنی بر سوخت های فسیلی هستند. پارچه های نامبرده شده قابلیت تنفس بسیار کمی را برای بدن فراهم می کنند و در دنیا نیز یکی از پارچه ها با کمترین میزان قابلیت تنفس می باشند. بنابراین بیشتر برای تولید لباس های به کار برده می شوند که می توانند حرارت را در خود حفظ کنند مانند موارد به کار برده شده در تجهیزات ورزشی، شلوار های ورزشی، سویشرت و گرمکن های ورزشی. اگرچه نگرانی‌هایی نیز حول این موضوع وجود دارد که اکریلیک ها ممکن است موادی سرطان زا باشند بنابراین بهتر است از قرارگیری این دسته از مواد در معرض پوست خود خودداری نمایید. الیاف اکریلیک ممکن است شامل میزان بسیار کمتری از ترکیبات متفاوت باشند اما آنها حداقل باید حاوی ۸۵ درصد از آکریلونیتریل باشند تا به عنوان یک ماده ویژه در نظر گرفته شوند و خلوص آنها ثابت شود. با توجه به انواع ترکیباتی که برای آکریلونیتریل از آن استفاده می شود پارچه نهایی به دست آمده می تواند ویژگی های متمایزی داشته باشد.
تاریخچه آکریلیک ها
الیاف اکریلیک نیز همانند تعداد زیادی از الیاف ترکیبی کاربردی در پارچه ها توسط شرکت بزرگ آمریکایی یعنی دوپونت توسعه داده شده و ساخته شده اند. این شرکت به طور کلی به دلیل توسعه نایلون و پلی استر از شهرت زیادی برخوردار بوده و زمانی که الیاف اکریلیک در دهه ۴۰ میلادی اختراع شدند، در واقع این توسعه به عنوان گام بعدی در موفقیت بزرگ و چشمگیر بازار پارچه جهانی معرفی شد. این در حالی است که الیاف نامبرده شده تا دهه ۵۰ میلادی همچنان شهرت زیادی نداشتند و این احتمال وجود دارد که موفقیت سایر پارچه های ترکیبی تولیدی توسط کمپانی دو پونت باعث شده باشد تا روند موفقیت در تولید الیاف اکریلیک بسیار آهسته تر صورت بگیرد. از طرف دیگر شرکت آمریکایی نام برده شده نایلون را جایگزین ابریشم و پلی استر را جایگزین نخ نموده و این ممکن است میزان پذیرش مشتریان در مقابل جایگزین های جدید پشم یعنی آکریلیک ها را کاهش داده باشد. تقریباً در طی یک دهه مزیت های آکریلیک به صورت بسیار واضح ترین عنوان شدند و این ماده همچنان بزرگترین بازار را به خود اختصاص داده و در همان زمان مشتریان و بازیکن های صنعتی بسیار خوشبین بودند که الیاف ترکیبی می توانند در نهایت جایگزین بسیار خوبی برای پارچه های طبیعی باشند. به صورت تدریجی و با گذر زمان متاسفانه مشتریان نگرانی‌هایی در خصوص قابلیت اشتعال پذیری آکریلیک پیدا کردند و این درحالی است که پشم ها موادی بودند که از بهترین ویژگی های اشتعال پذیری در میان تمام پارچه ها برخوردار بودند و هم اکنون باید موادی جایگزین آنها می‌شدند. تا دهه ۷۰ میلادی جنبش های زیست محیطی باعث شدند تا نظرات بسیار نامطلوبی در خصوص به کارگیری پارچه های ترکیبی به وجود بیاید و تقریباً در همان زمان اطلاعاتی در خصوص میزان مسمومیت بالقوه و ویژگی‌های سرطان زای این الیاف بسیار مورد توجه قرار گرفت. در حالی که محبوبیت الیاف ترکیبی در آمریکا در طی چند دهه قبل دچار کاهش بسیار محسوس شده بود گشایش بازارهای دیگر در آسیا و آفریقا باعث شده تا تولید الیاف اکریلیک همچنان گسترش پیدا کند. همچنین دو پونت دیگر به عنوان بزرگترین تولید کننده الیاف اکریلیک شناخته نمی‌شود و کمپانی های متعددی در چین، اندونزی و سایر کشورهای شرق آسیا و در واقع به عنوان مکملی برای تولید کننده های آمریکایی در بازار الیاف اکریلیک عمل کردند. از طرف دیگر میزان تقاضای مشتریان آمریکایی در بازار نسبت به الیاف اکریلیک بسیار کمتر از بازارهای در حال رشد در کشورهای در حال توسعه بود.
شست و شوی پارچه های آکریلیک چگونه انجام میگیرد؟
به خاطر داشته باشید که آب داغ و سرد هر دو می توانند برای پارچه های تشکیل شده از الیاف اکریلیک مضر باشند بنابراین بهتر است که این دسته از پارچه ها را با آب نسبتاً گرم شستشو دهید. اگر آنها را در معرض آب سرد قرار دهید ممکن است حالت کاملا محکم و غیر انعطاف پذیر پیدا کنند و یا اگر در معرض آبی بسیار داغ قرار بگیرند حتی امکان دارد ذوب شوند و یا به ماشین لباسشویی شما یا سایر لباس های موجود در روند شستشو آسیب وارد نماید. پرز دهی یکی از ویژگی‌های منفی است که در پارچه های آکریلیکی در مقایسه با سایر انواع موجود بیشتر دیده می‌شود و در صورتی که شما یکی از لباسهای آکریلیکی را با لباس‌هایی بشورید که از نظر رنگی تناسبی ندارند. در نهایت با لباسی روبرو می شوید که پرزهای بسیار زیادی به آن چسبیده است و این پرز ها دقیقا هم رنگ لباس هستند که از جنس اکریلیک ساخته شده است.
پارچه های آکریلیک چگونه ساخته می شوند؟
الیاف اکریلیک به طور معمول در تجهیزاتی ساخته می شوند که سایر پارچه های ترکیبی را نیز می سازند و به منظور آغاز فرآیند تولید این دسته از پارچه ها پلیمر پلی اکریلونیتریل در یک محلول آبی و با استفاده از واکنشی با نام بسپارش رادیکال‌های آزاد تولید می شود. این پلیمر با استفاده از حلال های شیمیایی بسیار قدرتمند حل می شود و در نهایت ماده ژل مانندی به وجود می‌آید که می‌توان آن را با استفاده از یک دستگاه ریسندگی روزنرانی کرد و در نهایت الیاف آکریلیک را به دست آورد. این دسته از الیاف معمولاً در محلول هایی با حلال های یکسان انعقاد پیدا می کنند که به این مرحله تر ریسی گفته می‌شود. اما مرحله دیگری که با نام خشک ریسی شناخته می‌شود هم می تواند مورد استفاده قرار گیرد که در واقع روشی با بازدهی بسیار بالاتر و سازگاری بیشتر با محیط زیست می باشد به طور کلی خشک ریسی شامل تبخیر حلال با بخار گازهای حرارت دیده می باشد. الیاف به دست آمده در این مرحله سپس شسته شده، خشک میشوند و به الیافی نازک و بلند تبدیل می شوند که می توان آنها را به نخ نیز تبدیل کرد و همانند سایر الیاف پارچه های ترکیبی کشش به منظور ایجاد پارچه های کاربردی اهمیت بسیار زیادی دارد و انجام چنین مرحله ای باعث می‌شود تا آنها به طول اولیه خود دست پیدا کنند که همین کار هزینه ها را کاهش داده و منجر به بهبود بازدهی در تولید خواهد شد. زمانی که الیاف اکریلیک به نخ تبدیل میشوند و با ماسوره دسته بندی میشوند، با کشتی به تولید کنندگان محصولات پارچه ای فرستاده میشوند و در هر مرحله بعد نیز تولید کننده ها نخ های آکریلیک را برای تولید موکت، پوشاک و یا انواعی از سایر مواد به کار می‌برند. این احتمال نیز وجود دارد که کارگران در کارخانه های تولیدی و یا تولیدات محصولات پارچه های الیاف اکریلیک را در معرض تعداد متمایزی از رنگها و مواد فرآوری کننده قرار دهند. به عنوان مثال ضد اشتعال ها یکی از افزودنی های بسیار ضروری برای پارچه های آکریلیک می باشند و در صورتی که از آنها استفاده نشود در واقع اکریلیک ها می توانند موادی بسیار خطرناک در نظر گرفته شود.
اکریلیک ها برای تولید چه محصولاتی به کار برده می شود؟
از آنجایی که آکریلیکها به گونه ای طراحی میشوند تا شباهت بسیار زیادی با پشم داشته باشند بنابراین همانند این دسته از الیاف طبیعی بسیار محبوب مصارف بسیار مشابهی نیز دارند. به عنوان مثال تولید کنندگان پارچه از الیاف اکریلیک به منظور تولید سویشرت، شلوار، دستکش و انواعی از سایر لباس های مناسب برای فصل سرما استفاده می کنند. همچنین آکریلیک ماده بسیار رایجی برای ساخت موکت، فرش، مبلمان و سایر وسایل خانگی می باشد که در گذشته با استفاده از پشم تولید می شدند. همانطور که پیش از این نیز عنوان شد آکریلیک شباهت بسیار زیادی به پشم در حالت طبیعی خود دارد و به همین دلیل می توان از آن برای تولید مواد مشابه نیز استفاده کرده‌اند و این موضوع نیز با توجه به مکانیسم روزن رانی میتواند متفاوت باشد. تولید کنندگان نیز می‌توانند دسته ای از اکریلیکها را تولید نمایند که شباهت بسیار زیادی به خز دارد و در نهایت برای تولید لباس های ویژه و لباسهای مراسم گزینه ایده‌آلی خواهد بود. الیاف اکریلیک به عنوان یکی از بخش های تشکیل دهنده الیاف کربن به کار برده میشوند که در حوزه صنعتی تقاضای بسیار بالایی دارد و از طرف دیگر نیز الیاف اکریلیک مصارف صنعتی چندان زیادی ندارند زیرا این مواد بسیار با دوام هستند ولی میزان اشتعال پذیری آنها باعث می‌شود تا گزینه چندان مناسبی برای محیطهای صنعتی نباشد. یکی از بزرگترین مصارف الیاف اکریلیک در بافندگی می باشد و از آنجایی که بیشتر افرادی که در این حوزه مشغول به کار هستند، ترجیح می‌دهند از پشم برای تولید محصولات با کیفیت استفاده کنند بنابراین تعداد زیادی از بافندگان تازه کار آکریلیک را برای یک تلاش اولیه و یا به عنوان نخی برای تولید پروژه‌هایی با تلاش و هزینه کم به کار برند. اگرچه مخالفت‌های بسیار زیادی در به کارگیری اکریلیک ها ها به عنوان مواد بافندگی وجود دارد ولی عدم تغییر رنگ و قیمت پایین باعث می شود تا همچنان جایگاه خوبی برای این مواد در بازار بافندگی برای افراد تازه کار داشته باشد.
مترجم: ف. ال احمد
