تاثیر بسته بندی های پلاستیکی بر محیط زیست

بسته بندی های پلاستیکی مواد غذایی چه تاثیراتی بر محیط زیست دارد؟

بسته بندی های نوین مواد غذایی به گونه ای انجام گرفته است تا بتواند غذا را به صورت ایمن، با دوام پایدار و پاکیزه نگه دارد. متاسفانه بیشتر بسته‌بندی های پلاستیکی مواد غذایی به گونه ای طراحی شده اند که فقط یک بار قابلیت استفاده را دارند و امکان بازیافت آنها نیز وجود ندارد و به جای آن بسته بندی ها دور انداخته می شوند و معمولا مسیرهای آبی را آلوده می سازند. از آنجایی که بسته‌بندی های زیادی از مواد غذایی به خصوص انواع پلاستیکی آن در مسیرهای آب ریخته شده اند ایالات متحده آمریکا عنوان کرده است که آلودگی اقیانوس ها به عنوان یک بحران روی کره زمین در نظر گرفته می‌شود. این مشکلات فقط برای انسان ها مطرح نمی شود بلکه کل زندگی دریایی را نیز به خطر می‌اندازد. این بسته بندی ها علاوه بر اثرات زیست محیطی می توانند تاثیرات مخرب دیگری نیز داشته باشند همانند آلوده سازی هوا و خاک. یافت یک محصول غذایی بسته بندی نشده کاری بسیار دشوار است اما این امکان وجود دارد که انواعی از بسته بندی ها را انتخاب کنیم که ضرر کمتری برای حیوانات، انسانها و محیط زیست دارد.

مواد به کار برده شده در بسته بندی های مواد غذایی و کاربردهای آنها

تقریباً تمام مواد غذایی که ما می‌خریم به خصوص انواع فرآوری شده به صورت بسته بندی شده عرضه می‌شوند و این تفاوتی ندارد که شما از یک خواروبارفروشی، مغازه و یا یک رستوران فست فود و یا حتی سرویس های آنلاین استفاده کنید زیرا در هر صورت شما با محصولاتی روبرو خواهید شد که دارای پوشش های مصنوعی می باشند. بسته بندی های نوین مواد غذایی از انواعی از مواد ترکیبی تولید می‌شوند همانند سرامیک، شیشه، فلز، کاغذ، مقوا، چوب و سایر موارد وبیش از همه پلاستیک ها. این در حالیست که تعدادی از پلاستیک های جدید از ذرت و سایر گیاهان گرفته می‌شوند اما بیشتر آنها از نفت ساخته شده اند و شامل مواد افزودنی ها مانند پلیمرها هستند. همچنین دسته بندی های متفاوتی از بسته بندی های مواد غذایی شامل پوشش هایی می‌شوند که برچسب روی آنها قرار داشته و با جوهر نیز بر روی این برچسب ها نوشته شده است. مقواها نیز معمولاً دارای یک پوشش پلاستیکی می باشند که قابل مشاهده نیست.

انواع بسته بندی های مواد غذایی کدامند؟

بسته‌بندی به کار برده شده به فاکتورهای متفاوتی وابسته است همانند محل خرید ماده غذایی، کاربرد نهایی بسته بندی و علاوه بر آن مدت زمان مصرف محصول. به عنوان مثال می‌توان عنوان کرد که غذاهایی که از خواروبارفروشی خریداری می شوند، معمولاً در بسته بندی های شیشه ای، فلزی، پلاستیکی و یا مقوایی قرار می‌گیرند و معمولاً با چندین لایه متفاوت پوشیده شده اند. پس از آن این بسته بندی ها در داخل پلاستیک و یا کیسه های کاغذی قرار داده می شوند. غذاهای بیرون بر بیشتر مواقع در فویل های آلومینیومی و یا پلاستیکی قرار داده شده و سپس با استفاده از کاغذ، پلاستیک، استریوفوم پوشیده شده و در نهایت نیز با استفاده از کیسه های کاغذی آنها را حمل می کنند. غذاهای فرآوری شده نیز معمولا با چندین لایه از بسته‌بندی ارائه می شوند به عنوان مثال یک ماده غذایی ممکن است در داخل یک ظرف قرار داده شود و سپس با استفاده از کاغذ و یا پلاستیک بسته بندی شده و پس از آن در داخل جعبه مقوایی قرار داده شود و روی جعبه مقوایی نیز بسته بندی پلاستیکی را مشاهده می کنید. بسیاری از محصولات غذایی که در گذشته در بسته بندی های شیشه ای، فلزی و یا بطری‌های پلاستیکی یا قوطی ها قرار داده می شدند امروزه در کارتون ها و یا بسته های دارای پوششهای پلاستیکی دیده می شود. تولید حاضر مواد غذایی و میزان مصرف آن باعث شده است تا به میزان بسیار زیادی از بسته بندی ها استفاده شود و انواع جدیدی از بسته بندی ها نیز در حال توسعه هستند. بسته بندی مواد غذایی باعث می شود تقاضای بسیار زیادی در این صنعت به وجود بیاید. بیش از دوسوم مواد تولید شده به بخش بسته بندی مواد غذایی اختصاص داده می شود.

تاثیر بسته بندی های پلاستیکی بر محیط زیست

 متاسفانه بیشتر بسته‌بندی هایی که ما در محیط اطراف خود مشاهده می‌کنیم یکبار مصرف هستند و معمولاً پس از مصرف دور انداخته می‌شوند و امکان بازیافت و استفاده مجدد از آنها وجود نخواهد داشت. بنابر آژانس حفاظت از محیط زیست آمریکا انواع غذا ها و بسته بندی های مواد غذایی حدود نیمی از زباله های شهری را تشکیل می‌دهد. در سال ۲۰۱۴ از بین ۲۵۸ میلیون تن از زباله های جامد شهری که در آمریکا وجود داشت بیش از شصت و سه درصد از آنها به بسته بندی های مواد غذایی و سایر موارد اختصاص داده شده بود و به طور کلی فقط ۳۵ درصد یعنی ۸۹ میلیون تن از آن بازیافت یا کمپوست شد.

چالش‌های موجود در حوزه بسته بندی مواد غذایی

مشکلاتی که در حوزه بسته‌بندی مواد غذایی وجود دارد با اولین مرحله شروع می‌شود زیرا هر نوع از مواد به کار برده شده برای بسته بندی به مصرف بسیار زیادی از منابع همانند انرژی، آب، مواد شیمیایی، نفت، مواد معدنی، چوب و الیاف نیاز دارند. علاوه بر آن تولید این دسته از بسته بندی ها باعث میشود تا مواد مختلفی در هوا آزاد شوند همانند گازهای گلخانه‌ای، فلزات سنگین و همچنین باعث آلودگی آب ها نیز می شود و مواد سمی را وارد آنها می کند.

• تولید شیشه: در تولید شیشه مواد خام اولیه با استفاده از سوخت های فسیلی ذوب می شوند همانند گاز طبیعی، نور، نفت سیاه سنگین و گاز مایع نفت. موادی که بر اثر انفجار سوخت ها وارد هوا می شوند شامل گازهای گلخانه‌ای، سولفور اکسید و نیتروژن اکسید می شوند. موادی که از تبخیر و متبلور سازی مجدد مواد خام اولیه وارد هوا می شوند شامل ذرات بسیار کوچکی می باشند که می توان از آن جمله فلزات سنگینی مانند آرسنیک و سرب را نام برد.
• تولید پلاستیک: در ایالات متحده آمریکا منبع اصلی مواد خامی که برای تولید پلاستیک ها به کار برده می شوند را گازهای طبیعی تشکیل می‌دهند که به صورت کلی از فرآوری گازهای طبیعی و یا از تصفیه نفت خام بدست می آید. دسته های متفاوت از پلیمرهای پلاستیکی وجود دارند که حدود ۷۰ درصد از تولیدات پلاستیکی را شامل می‌شوند و عبارتند از پلی پروپیلن، پلی استایرن، پلی وینیل کلراید، پلی اتیلن ترفتالات و پلی اتیلن که تمامی آنها از سوخت های فسیلی گرفته می‌شود و در تولید بسته بندی های مواد غذایی کاربرد دارد. تولید مواد پلاستیکی نیز خود باعث می شود تا حجم بسیار بالایی از گازهای گلخانه‌ای وارد هوا شود.

آلودگی آب و زمین ناشی از بسته بندی های مواد غذایی

بسته بندی های مواد غذایی زمانی که مورد استفاده قرار می‌گیرند بیشتر دور انداخته می‌شوند و یا در زمینهای دفن زباله قرار گرفته یا به زباله هایی تبدیل می‌شوند که توسط باد و جریان های آبی در داخل محیط زیست وارد می‌شوند. بسته بندی هایی که در داخل زمین های دفن زباله قرار می‌گیرند به خصوص آنهایی که از پلاستیک ساخته شده اند، به سرعت تجزیه نمی‌شوند و یا در مواردی ممکن است اصلا تجزیه نشوند و مواد شیمیایی ناشی از آنها همانند جوهر ها و رنگ های برچسب ها ممکن است وارد آب‌های زیرزمینی و خاک شوند. در واقع مقدار زیادی از پلاستیک های گردآوری شده در اکوسیستم آبی و خاکی وجود دارد. تخمین های موجود نشان میدهند که این مقدار برابر با ۸ هزار و ۳۰۰ میلیون متریک تن از سال ۱۹۵۰ میباشد. تعدادی از دانشمندان نیز انباشتگی مواد پلاستیکی را به عنوان یک شاخص جغرافیایی اصلی از زمان جغرافیای حاضر می دانند. زباله ها به خصوص انواع پلاستیکی مسافت زیادی را طی می کنند و می توانند برای زندگی انسانی، حیوانی یا وضعیت آب و هوا خطرناک باشد. آلودگی دریای به اندازه‌ای بحرانی شده است که سازمان ملل عنوان کرده است که آلودگی پلاستیکی در اقیانوس ها به عنوان یک بحران روی کره زمین مطرح می شود. بزرگترین تاثیر مواد پلاستیکی بر روی محیط زیست فقط به آلایندگی اقیانوسی محدود نمی‌شود، بلکه یکی از مطالعات موجود تخمین زده است که حدود یک سوم از پلاستیک های دور انداخته شده در نهایت در داخل خاک و یا آبهای تازه ریخته می‌شوند. دانشمندان عقیده دارند که میکروپلاستیک ها که پلاستیک‌هایی با اندازه کمتر از ۵ میلیمتر می باشند به میزان زیادی در خاک های دور دنیا جمع‌آوری می‌شوند و مشکلی بسیار بزرگتر از میکروپلاستیک هایی را به وجود می‌آورند که در داخل اقیانوس ها قرار دارند که مقداری برابر با ۴ تا ۲۳ برابر بیشتر است. پلاستیک های موجود در داخل خاک می توانند آثار مخرب زیادی داشته باشند همانند تاثیربر رفتار موجودات درون خاک مانند کرم های خاکی و انتقال بیماری ها.

 پلاستیک های در حال تجزیه با قرارگیری در خاک و مسیرهای آبی انواعی از مواد شیمیایی همانند حشره کش ها و PCB را به خود جذب میکنند. مواد آلوده شده از طریق مصرف غذاهای دریایی وارد زنجیره غذایی و بدن انسان خواهد شد. تجزیه مواد پلاستیکی در خاک و آب می‌تواند انواعی از مواد شیمیایی همانند فتالاتها و بیسفنول آ را نیز آزاد کند. تعدادی از بسته بندی های مواد غذایی نسبتا سریع تجزیه می‌شوند ولی برای سایر انواع موجود ممکن است این مقدار صد و یا میلیون ها سال طول بکشد.

مترجم: ف.آل احمد